Skarby znalezione na podwórku

Kilka tygodni temu podczas pierwszej lekcji historii w klasie I A  Publicznego Gimnazjum im. Jana Pawła II w Borzęcinie uczniowie omawiali temat dotyczący źródeł historycznych. Nieco później jeden z uczniów tej klasy Jakub Golik przyniósł do szkoły znalezioną przez jego mamę na domowym podwórku maleńką monetę. Ziemia na podwórko została kiedyś przywieziona z okolicy kościoła.

Monety, podobnie jak inne autentyczne przedmioty z przeszłości, są źródłami historycznymi, które potwierdzają albo przynoszą nowe informacje o dawnych czasach. Awers tej monety jest bardzo zniszczony i pozwala na odczytanie tylko 4 liter:  IOA oraz  C. Szczęśliwie zachowany rewers uwidacznia datę  1655 r. i słowo SOLI, końcówkę słowa …IT, a także herb Pogoń. Moneta wykonana jest z miedzi. Jej średnica wynosi około 16 mm. Znaleziona moneta to miedziany szeląg litewski, tzw. „boratynek”. Nazwa pochodzi od nazwiska dzierżawcy mennic Tytusa Liwiusza Boratiniego, który był pomysłodawcą bicia monet miedzianych, mających umożliwić rządowi pokrycie ciągle rosnących długów państwowych. Monety były bite w Kownie za panowania Jana Kazimierza (1649-1668) w bardzo dużych ilościach. Na awersie znajdowała się  głowa Jana Kazimierza w wieńcu laurowym. W otoku napis : IOAN. CAS. REX (Jan Kazimierz Król). Na rewersie wytłoczona jest Pogoń litewska, a pod nią Ślepowron – herb Kazimierza Krasińskiego, podskarbiego wielkiego koronnego.  W otoku napis: SOLID. MAG. DVC. LIT.  (szeląg Wielkiego Księstwa Litewskiego), zaś mniejszymi cyframi – data emisji. Szeląg był najdrobniejszym rodzajem pieniądza występującym w obiegu gospodarczym. Jego niska wartość utrwalona została w powiedzeniu: „Nie dał bym złamanego szeląga”. Łacińska nazwa szeląga to solid. Niemożliwością jest określenie drogi, jaką przebyła ta maleńka moneta z Kowna do Borzęcina. Być może zgubił ją żołnierz, gdyż często wypłacano nimi żołd. Na terenie Małopolski obowiązywały szelągi polskie. Skarb Rzeczypospolitej Obojga Narodów był wedle postanowień Unii Lubelskiej z 1569 r. osobny dla Korony i osobny dla Wielkiego Księstwa.

 Jednostki monetarne w Polsce : monety srebrne

talar = 90-105 groszy

półtalar = 45-52 ½ grosza

ort = 18 groszy = 3 szóstaki = 6 trojaków = 12 półtoraków = 54 szelągi

szóstak = 6 groszy = 2 trojaki = 4 półtoraki = 18 szelągów,

trojak = 3 grosze = 2 półtoraki = 9 szelągów,

półtorak = 1 ½ grosza, grosz = 3 szelągi

moneta miedziana : szeląg = 1/3 grosza (do 1658 roku z srebra próby ok. 125, po 1658 roku z czystej miedzi).

—

Lucjan Kołodziejski