Brzesko – banknoty i monety II Rzeczpospolitej – zdjęcia

Pod taką nazwą w czwartkowy wieczór w starym budynku MOK odbyła się wystawa zorganizowana przez radnego Rady Miejskiej Adama Kwaśniaka. Można powiedzieć, że wystawa była nieoficjalnym rozpoczęciem obchodów Święta Niepodległości w tym roku w naszym mieście.

W dawnej sali wystawowej MOK zebrało się wiele osób, które interesują się historycznymi środkami płatniczymi oraz historią, a zwłaszcza historią II Rzeczpospolitej, która budowana była od podstaw po ponad stuletniej nieobecności na mapach świata.
Zainteresowani mogli obejrzeć egzemplarze banknotów, które były drukowane jeszcze przez pruskiego zaborcę w 1916 roku na terenach Generalnego Gubernatorstwa. Wśród numizmatycznych eksponatów znalazły się także pierwsze złotówki, zarówno banknoty jak i monety bite w złocie, srebrze, niklu oraz w innych stopach.
Spotkanie rozpoczęła przygotowana przez Adama Kwaśniak prezentacja multimedialna, podczas której opowiadał on o prezentowanych na wystawie starych pieniądzach i ich związkach z historią naszego kraju. Po prezentacji zgromadzeni goście mogli oglądać wystawione eksponaty. W prowadzonych rozmowach nawiązywano do ich piękna oraz wielkości II Rzeczpospolitej i oczywiście porównywano czasy międzywojenne z okresem komunistycznym i teraźniejszym Polski. Jak się okazało na spotkanie przybyło wielu brzeskich numizmatyków i kolekcjonerów starych pieniędzy, którzy postulowali, aby w przyszłym roku zorganizować podobną wystawę, na której również chętnie zaprezentują swoje zbiory. To zapewne cenna inicjatywa warta popierania, zwłaszcza w czasach, kiedy ważą się losy złotówki. Być może stanie się tak, że zastąpi ją euro. Tym bardziej powinniśmy poznawać historię naszego narodowego pieniądza.

Historia waluty narodowej w II Rzeczpospolitej

Pod koniec 1916 roku Niemcy na terenach okupowanych Królestwa Polskiego utworzyli Generalne Gubernatorstwo Warszawskie. 9 grudnia tego roku powołano do życia Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Otrzymała ona prawo do emisji banknotów, które nazwano „markami polskimi.” Na wszystkich nominałach umieszczono polskiego orła na czerwonym tle z polskim napisami. Ten zabieg miał dać złudzenie polskiej waluty i zdobyć w ten sposób zaufanie i przychylność polskiej ludności. W kwietniu 1917 roku w obiegu znalazły się polskie marki o nominałach: 1/2, 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 1000 marek. 11 listopada 1918 roku po 123 latach Polska odzyskała niepodległość. Powstała II Rzeczpospolita. W wolnej Polsce zachowano markę polską jako prawny środek płatniczy, aż do 29 kwietnia 1924 roku. Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa 15 stycznia 1919 roku wyemitowała pierwszy banknot o nominale 500 Marek Polskich wolnej Polski. Jeszcze według okupacyjnego wzoru z orłem na czerwonym polu. Dzisiaj jest to banknot bardzo rzadki i bardzo cenny. Następne marki polskie były już drukowane z symbolami patriotycznymi nowego typu w postaci nowego orła, bohaterów narodowych na przykład Tadeusza Kościuszki i Królowej Jadwigi. Ostatnia emisja marek polskich przypadła na lata 1922-1923. Były to emisje inflacyjne. Najwyższym nominałem było 10 milionów marek polskich.

W wyniku reformy Władysława Grabskiego 15 lutego 1924 roku ustanowione nową walutę o nazwie złoty. Jeden złoty równał się 100 groszom. Wcześniej wahano się pomiędzy nazwami lech, piast, Pol i złoty. Zlikwidowano Polską Krajową Kasę Pożyczkową i zastąpiono ją Bankiem Polskim. Na początku 1924 roku nie istniała jeszcze moneta metalowa. Zastąpiono ją „biletami zdawkowymi”. Istniały dwa rodzaje: nadrukowe i tak zwane pomnikowe. Na wszystkich umieszczono podobizny przyszłych monet. Nadruki wykonano na przepołowionych banknotach markowych. Jedno – groszówki  na półmilionowych, a pięcio –  groszówki na dziesięciomilionowych. Emisja wyższych wartości groszowych nastąpiła w formie małych biletów z podobiznami warszawskich pomników: 10 groszy – z kolumną Zygmunta, 20 groszy – z pomnikiem Kopernika i 50 groszy –  z pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego. Pod koniec 1924 roku monety brązowe 1, 2, 5 – groszowe zastąpiły bilety zdawkowe nadrukowe. Monety niklowe 10, 20 i 50 groszy zastąpiły bilety zdawkowe pomnikowe. Na wszystkich groszówkach występowała data 1923 rok, a możliwość wymiany tych biletów istniała do 1932 roku. W latach 1924 – 1925 wprowadzono do obiegu dwie bardzo ładne monety srebrne jedno i dwu złotową według projektu Tadeusza Breyera. Była to tak zwana „dziewczyna żniwiarka”. W 1928 roku wprowadzono do obiegu srebrną monetę pięciozłotową z wizerunkiem bogini zwycięstwa Nike. Na jej rancie widniał napis Salus Reipublicae Suprema Lex – Dobro Rzeczpospolitej Najwyższym Prawem. Był to projekt Wiktora Wittiga. Te monety znajdowały się w obiegu do 1934 roku. W 1929 roku pojawiła się złotówka niklowa według projektu Mieczysława Kotarbińskiego. W latach trzydziestych ukazały się cztery monety srebrne pamiątkowe: w 1930 roku dla uczczenia setnej rocznicy powstania listopadowego wybito monetę o nominale 5 złotych. Na rewersie znajdował się sztandar z napisem CHONOR I OJCZYZNA, obok daty 1830 i 1930 oraz napis w 100 rocznicę powstania. Był to projekt Wojciecha Jastrzębskiego. W 1933 roku z okazji 250 rocznicy odsieczy wiedeńskiej ukazała się srebrna 10 – złotówka z popiersiem Jana III Sobieskiego, zaprojektowana przez Jana Wysockiego. W tym samym roku z okazji 70 rocznicy powstania styczniowego do obiegu weszła srebrna 10- złotówka z wizerunkiem Romualda Traugutta. Był to projekt Zoji Trzcińskiem – Kamińskiej. Czwartą monetą pamiątkową była srebrna 10-złotówka, która upamiętniała 20 rocznicę wymarszu kompanii  kadrowej Legionów Polskich. Na awersie znajdował się orzełek strzelecki, a na rewersie portret marszałka Józefa Piłsudskiego. Monetę zaprojektował Władysław Ostrowski. W latach 1932-1934 weszły do biegu srebrne monety 2, 5, 10 – złotowe o takim samym rewersie głowy kobiety w renesansowym nakryciu i wianku z koniczyny na tle promieniście ułożonych kłosów. Od 1934 roku rozpoczęto wprowadzanie do obiegu srebrnej monety z popiersiem marszałka Piłsudskiego. W 1936 roku weszła do obiegu jedna z najładniejszych monet okresu międzywojennego tak zwana „moneta morska”. Była to srebrna 5- złotówka wybita dla uczczenia piętnastej rocznicy wybudowania portu w Gdyni. Na rewersie monety znajdował się trójmasztowy żaglowiec. Zaprojektował ją Jan Aumiller. W latach 1937-1938 według tego samego wzoru wybito 2 – złotówkę, ale z datą roku 1936. W latach od 1930 do 1938  wprowadzono do obiegu banknoty o nominałach 1, 2, 5, 20 i 100 – złotowe. Wyemitowanie banknotów o niskich nominałach w tym okresie było spowodowane gromadzeniem srebrnego bilonu przez ludność na wypadek wojny, co spowodowało ich brak na rynku. Najładniejszym pieniądzem okresu międzywojennego był banknot 100 – złotowy zaprojektowany przez znanego artystę Józefa Mehoffera. Było to wybitne dzieło sztuki. Banknot stał się symbolem II Rzeczpospolitej. Posiadał rozbudowaną symbolikę państwową. Na rewersie Polskę symbolizują: widok brzegu morskiego, pagórki pokryte polami uprawnymi, kontury miasta w oddali, a pośrodku dąb jako symbol długowieczności i trwałości, któremu towarzyszą bóstwa Hermes i Fortuna. Na awersie znajduje się wizerunek księcia Józefa Poniatowskiego, a znak wodny przedstawia Królową Jadwigę. Całość uzupełnia piękna kolorystyka.

Banknoty i monety II Rzeczpospolitej oprócz roli użytkowej, miały także za zadanie umacniać patriotyzm w narodzie polskim.

—

IB

Foto. Bogusław Hajduk

[Show as slideshow]